Ứng biến chuyên nghiệp khi không biết câu trả lời – Kỹ năng sống còn của một Solution Architect
October 1, 2025Trong các buổi thuyết trình, trình bày giải pháp hoặc đàm phán dự án, việc bị hỏi một câu “trái sở trường” – tức là nằm ngoài vùng hiểu biết chuyên môn – là điều không hiếm gặp. Với vai trò là một Solution Architect, những tình huống này không chỉ đơn thuần là thử thách cá nhân, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín đội ngũ kỹ thuật, sự tin cậy của khách hàng, và cả khả năng thắng thầu của doanh nghiệp.
Trong tình huống đó, bạn cần nhiều hơn một kiến thức kỹ thuật – bạn cần kỹ năng ứng biến chuyên nghiệp.
Kỹ thuật đầu tiên: Bán câu hỏi – đừng trả lời vội, hãy hỏi lại để dẫn dắt
Khi gặp câu hỏi ngoài vùng hiểu biết, bạn không nên cố trả lời ngay, mà hãy chủ động “bán” lại câu hỏi. Đây là cách hỏi ngược để yêu cầu người đối diện làm rõ hơn ngữ cảnh hoặc mục đích câu hỏi. Ví dụ như: “Anh/chị có thể chia sẻ thêm câu hỏi này xuất phát từ nhu cầu nghiệp vụ cụ thể nào không ạ?” hoặc đơn giản hơn “Ý anh/chị đang muốn làm rõ ở khía cạnh kỹ thuật, vận hành hay bảo trì hệ thống?”. Kỹ thuật này vừa giúp bạn mua thêm thời gian để suy nghĩ, vừa thể hiện rằng bạn đang quan tâm thực sự đến nhu cầu của người hỏi – thay vì trả lời hời hợt.
Kỹ thuật thứ hai: Chuyển hướng – kéo cuộc trao đổi về vùng bạn hiểu rõ
Khi bạn cảm thấy câu hỏi quá rộng, hoặc nằm ngoài vùng kiểm soát, hãy chủ động “diễn giải lại” để tái định nghĩa phạm vi câu hỏi theo cách bạn hiểu và có thể trả lời. Ví dụ: “Nếu ý anh/chị là về khả năng mở rộng hệ thống trong tương lai, thì với thiết kế microservice hiện tại, chúng tôi đã tách module XYZ để hỗ trợ scale-out dễ dàng…” Việc chuyển hướng không phải là né tránh, mà là nghệ thuật giữ nhịp cuộc trò chuyện trong vùng kiểm soát của bạn.
Kỹ thuật thứ ba: Phản ứng nhanh – xây dựng câu trả lời tạm thời nhưng logic
Ngay cả khi bạn chưa có dữ liệu chính xác, bạn vẫn có thể phản hồi một cách logic theo bốn bước: (1) nêu suy nghĩ ban đầu, (2) giải thích vì sao bạn nghĩ vậy, (3) đưa ra một ví dụ từ dự án thực tế để củng cố và (4) kết thúc bằng một câu khẳng định. Ví dụ: “Dựa trên kinh nghiệm triển khai hệ thống tương tự trong ngành F&B, chúng tôi nhận thấy rằng việc sử dụng cache phân tán như Redis sẽ giúp cải thiện tốc độ phản hồi đáng kể trong môi trường nhiều người dùng. Do đó, tôi tin rằng hướng thiết kế này phù hợp với yêu cầu mà anh/chị đang đặt ra.”
Một câu trả lời tạm thời nhưng có logic, có cấu trúc và có độ tự tin sẽ có giá trị hơn rất nhiều so với một câu trả lời “lấp liếm”.
Kỹ thuật cuối cùng: Trung thực có kiểm soát – biết nói “tôi không biết” đúng lúc
Khi bạn đã dùng hết kỹ thuật ứng biến mà vẫn không có lời đáp thỏa đáng, hãy thành thật một cách chuyên nghiệp. Ví dụ: “Câu hỏi này rất hay và đúng là nằm ngoài phạm vi tôi đã chuẩn bị. Tôi xin phép ghi nhận và sẽ phối hợp với nhóm chuyên gia để phản hồi chính xác nhất đến anh/chị trong thời gian sớm nhất.” Quan trọng là bạn không đánh mất thái độ cầu thị và vẫn giữ được sự chủ động trong cam kết hành động tiếp theo. Trong thực tế, khách hàng sẽ đánh giá cao sự thành thật và có trách nhiệm hơn là một câu trả lời thiếu căn cứ.
Bài học rút ra: Biết mình biết ta – và đừng cố “chém gió”
Một lỗi phổ biến là cố “bắt chuyện” về một chủ đề kỹ thuật mà mình không hiểu rõ. Ví dụ, tỏ ra am hiểu về AI nhưng không nắm được khái niệm như model tuning hay inference pipeline thì rất dễ bị “lật mặt” nếu khách hàng hỏi ngược lại. Vì thế, hãy luôn duy trì hai vùng hiểu biết rõ ràng: “tôi biết mình biết gì” và “tôi biết mình không biết gì”. Tránh rơi vào vùng nguy hiểm nhất: “tôi không biết mình không biết gì”.
Càng học nhiều, bạn càng nhận ra khoảng không kiến thức còn lại là bao la. Và chính sự nhận thức ấy mới là khởi đầu cho năng lực lãnh đạo kỹ thuật đích thực. Ứng biến không có nghĩa là né tránh, mà là nghệ thuật xử lý tình huống để giữ được sự tự tin, kiểm soát và chuyên nghiệp trong mọi cuộc trao đổi.
